به گزارش خبرنگار قدس؛ بیش از ۸۰ درصد از شهرهای بزرگ جهان که امروزه به عنوان قطب‌های تجاری و اقتصادی شناخته می شوند در مناطق ساحلی قرار دارند. سهم حوزه دریا در تولید ناخالص ملی این کشورها به ۵۰ درصد هم می‌رسد. آمارها نشان می‌دهد مساحت نوارهای ساحلی ایران نزدیک به ۶هزار کیلومتر است، اما نقش سواحل در تولید ناخالص داخلی ایران بنا به روایت مرکز پژوهش‌های مجلس کمتر از ۱۰درصد و به روایت کارشناسان کمتر از ۲درصد است.
با تاکید رهبر معظم انقلاب بر استفاده از ظرفیت دریا و اقتصاد دریاپایه و ابلاغ سیاست های نه گانه به روئسای سه قوا برای عملیاتی کردن این مهم، باب جدیدی برای پرداختن به نقش دریا در رشد اقتصادی و ثروت آفرینی از این پهنه طبیعی در کشور گشوده شد. برای بررسی و تبیین چگونگی تحقق رشد اقتصادی از طریق دریا پای صحبت مسلم خانی استاد دانشگاه و مشاور کسب و کار و کارآفرینی نشستیم.
این استاد دانشگاه با اشاره به موهبت برخورداری کشور از دریاهای آزاد و نعمت اتصال به دریا از شمال و جنوب کشور در گفت و گو با خبرنگار قدس می گوید: لازم است که برنامه ریزی جامع و کاملی برای بهره‌مندی از دریا و تبدیل دریا به یک جایگاه اقتصادی در ایران داشته باشیم به گونه‌ای که بتونیم سهم و نقش اقتصاد دریایی در اقتصاد ملی را قابل محاسبه کنیم و بتوانیم سهم نقش کسب و کارهای کارآفرینانه متولد شده در دریا، ساحل و در مناطق متصل به دریا را از کل کارآفرین‌های سالانه را احصا کنیم به گونه‌ای که بتوانیم بخش بزرگی از اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و اشتغال عمومی جامعه را با استفاده از فرصت‌هایی که دریا در اختیار ما قرار می‌دهد را به این شیوه پاسخگو باشیم.
اقتصاد ایران یک اقتصاد خشکی محور است
خانی می افزاید: موضوع عدم توجه به دریا و اینکه اقتصاد ایران به صورت خاص یک اقتصاد خشکی محور است و کمتر به اقتصاد دریا پرداخته شده از مدت‌ها پیش دغدغه ی صاحب نظران و کارشناسان و متخصصین حوزه‌ی اقتصادی بود خوشحالم از اینکه مقام معظم رهبری سیاست‌های کلی اقتصاد دریایی را ابلاغ فرمودند و امیدوار هستیم این ۹ محور سیاست‌هایی که معظم له اعلام کردند موجب بشود که ما هم در حوزه‌ی افزایش سهم اقتصاد دریای از جی دی پی هم در حوزه‌ی افزایش سهم اشتغال عمومی از دریا و هم در حوزه‌ی افزایش ثروت و توسعه یافتگی و توانمندی اقتصادی ناشی از دریا در سال‌های آینده حرفهای مهمی را بتوانیم در کشور برای گفتن داشته باشیم.
این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه آیا بستر تحقق این سیاست که طی ده سال رشد اقتصادی در حوزه‌ی دریا محور به دو برابر نرخ رشد اقتصادی کشور برسد فراهم هست می گوید: بستر تحقق این سیاستی که اعلام شده کاملا وجود دارد دلایلش را عرض می‌کنم. اولین دلیل این است که ما قریب به ۴۰ درصد مرزهای ایران را مرزهای آبی تشکیل می دهند و حدود ۶ هزار کیلومتر از نوار ساحلی دریایی داریم، که این فرصت در اختیار کمتر کشوری وجود دارد. علاوه بر این موضوع بهره‌مندی از اقتصاد اقتصاد دریا محور و اقتصاد سازگار با محیط زیست هست که این موضوع هم در برنامه‌ی ششم هم در لایحه برنامه هفتم توسعه مورد تاکید و توجه قرار گرفته و لازم هست که ما به سمت استفاده بهینه ای از دریا حرکت کنیم. این که ما بتونیم در موضوع شیرین سازی آب دریا در موضوع انتقال آب دریا به مرکز کشور به مناطق کویری کشور، به مراکزی که از صنایع مثل صنعت فولاد و امثالهم برخوردار هستند اقداماتی را انجام بدیم جزء برنامه‌هایی است که هم به توسعه‌ی اقتصادی کشور کمک می‌کند و هم موجب می شود که رشد اقتصادی ناشی از دریا را ما در کشور به صورت واضح شاهد باشیم.
خانی می افزاید: موضوع تراکم افزایی و توسعه مساحتی استان‌های ساحلی و ایجاد تمایل برای مهاجرت مردم از استان‌های گوناگون به استان‌های دریایی باز یکی از نکات مهمی است که قطعا می‌تواند در رشد اقتصادی دریاپایه و دریا محور نقش کلیدی داشته باشد.
نقش دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در صنعت دریا
این استاد دانشگاه تاکید می کند: موضوع تقویت نقش و جایگاه دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و مراکز آموزشی اختصاصی در صنعت دریا در استان‌هایی که در مناطق ساحلی قرار دارد و موضوع طراحی یک نظام یکپارچه‌ی بهره برداری اقتصادی از دریا از جمله ابزارهایی که می تواند راهبرد بزرگ توسعه‌ی رشد اقتصادی از دریا را برای ایران فراهم کند.
خانی می افزاید: ترویج و توسعه‌ی اقتصاد دریا پایه در میان استارتاپ‌ها و کسب و کارهای دانش بنیان و تشویق جوانان خوش فکر ایرانی به این که بتوانند در حوزه‌ی اقتصاد دریاپایه حضور فعالانه‌ای داشته باشند و در این حوزه کارآفرینی‌های نوپدید و نوظهوری را راه‌اندازی بکنند باز از جمله اقداماتی که ما را به این رشد اقتصادی دریا محور سوق خواهد داد.
استفاده‌ی بهینه از بندرگاه ها پیش نیاز رشد اقتصادی
خانی می افزاید: موضوع استفاده‌ی بهینه از بندرگاه ها در جنوب و در شمال کشور که در حال حاضر با حداقل ظرفیت در حال فعالیت هستند باز از جمله اقداماتی است که کمک خواهد کرد که هم سیاست‌های ابلاغی مربوط به اقتصاد دریا محور تحقق پیدا بکنند و هم رشد اقتصادی دریا محور ما بتواند از رشد عمومی اقتصاد در کشور بالاتر باشد.
وی می گوید: موضوع بسیار مهمی که بعد از ابلاغ این سیاست‌ها باید پیرامون آن بیشتر بیندیشیم بحث توسعه‌ی حمل و نقل دریایی و برنامه‌ریزی برای اینکه ما بتوانیم در حوزه‌ی لجستیک دریایی درون کشوری و برون کشوری حضور معنی‌داری داشته باشیم هست. الان در حوزه‌ی توسعه‌ی ریلی و در حوزه‌ی توسعه‌ی جاده‌ای کارهای قابل قبولی بعد از انقلاب انجام شده اما در حوزه‌ی مسیرهای دریایی و به ویژه حضور در دریاهای آزاد اقدام قابل توجه و نمایانی نداشتیم و لازم هست که بعد از ابلاغ این سیاست‌ها یک برنامه‌ی جامعی توسط وزارت مسکن و شهرسازی و سایر وزارتخانه‌هایی که مرتبط با این موضوع هستند در رابطه با توسعه‌ی لجستیک و حمل و نقل دریایی داشته باشیم.
لزوم توسعه مناطق آزاد و مناطق ویژه‌ی دریایی
وی تاکید می کند: موضوع توسعه توریسم دریایی یکی از اقدامات مهمی که حتما وزارت میراث فرهنگی و گردشگری باید پیرامون ان یک برنامه‌ی جامع را تهیه بکند و موضوع اقتصاد توریسم دریا پایه به صورت خاص در دستور کار قرار بگیرد.
این استاد دانشگاه یاداوری می کند: مناطق آزاد و مناطق ویژه‌ی دریایی باید بتواند در همه‌ی استان‌های ساحلی کشور توسعه پیدا بکند و از طریق این مناطق ما بتوانیم علاوه بر موضوع واردات تکنولوژی‌ها، صادرات کالاها و خدمات و محصولات ایرانی به کشورهای هدف را داشته باشیم باز از جمله اقداماتی است که بسیار کمک می‌کند به اینکه سیاست‌های دریاپایه در کشور رشد پیدا بکند.
هاب منطقه در موضوع تعمیر و نگهداری کشتی‌ها
خانی می افزاید: ایران می‌تواند از ویژگی‌های لازم برای اینکه به هاب منطقه در موضوع تعمیر و نگهداری انواع اقیانوس پیماها و انواع کشتی‌ها تبدیل بشود را به وضوح ما شاهد هستیم و خوشبختانه در این حوزه اقدامات خوبی در حوزه‌های دریایی ما همین الان انجام شده و لذا می‌شود این قطب تولید محصولات دریایی هم در حوزه های اکتشاف دریا هم در حوزه‌های مطالعات سطح دریا، زیر دریایی‌ها و اقیانوس پیماهاها کشتی‌ها و قایق‌ها و سایر محصولاتی قابل استفاده در دریا را ما می‌توانیم در قالب این قطب تولید محصولات دریایی به صورت خاص دنبال کنیم.
پرداختن به بحث کشاورزی دریایی ارگانیک
این مشاور کسب و کار و کار آفرینی با اشاره به لزوم پرداختن به بحث کشاورزی دریایی در کشورمان می گوید: در بسیاری از کشورها کشارزی دریایی یکی از کشاورزی‌های ثروت آفرین و سازگار با محیط زیست و دارای محصولات ارگانیک هست که بسیار هم مورد تاکید و مورد توصیه هست که من فکر می‌کنم بعد از ابلاغ سیاست‌های توسعه اقتصادی دریاپایه لازم هست که وزارت جهاد کشاورزی یک طرح راهبردی جامعی را برای کشاورزی دریا محور و کشاورزی شورزی ارایه بدهد که قطعا این موضوع می‌تواند یک توسعه‌ی اقتصادی شگرفی را برای کشور به دنبال داشته باشد.
خانی با اشاره به لزوم بهره‌مندی از پهنه‌ی دریا و آفتابگیری دریا و ساحل برای تولید انرژی‌های بادی و خورشیدی به عنوان انرژی‌های پاک می گوید: ما می توانیم بخش بزرگی از انرژی کشور را از طریق انرژی‌های آبی و دریایی ودریاپایه و ساحل پایه و فراساحل دنبال بکنیم.
وی می افزاید: نکته‌ی مهم دیگری که قابل توجه است موضوع شیلات و آبزی‌پروری است که می‌تواند توسعه قابل توجهی را هم در دریای شمال و هم در دریای جنوب داشته باشیم و فضایی را فراهم کنیم که کارآفرینان ما در حوزه‌های شیلات و آبزی‌پروری یک حضور حضور تکنولوژیک و عالمانه تری در دریا داشته باشند و این حضور منجر به خلق فرصت‌های شغلی و خلق ثروت‌های عظیمی برای جامعه بشود.
توجه به صنایع پزشکی و تولید داروهای دریایی
این استاد دانشگاه می گوید: موضوع دیگر توجه به صنایع پزشکی دریایی است. بسیاری از کشورهایی که متصل به دریا هستند روی صنایع دارویی دریایی و صنایع پزشکی دریایی ورود کردند و بسیار از محصولات پیرایشی و آرایشی و محصولات مربوط به رماتیسم که پایه‌ی ان در دریا هست را تولید می کنند.
خانی می افزاید: بحث تولید آب شرب سالم با توجه به خشکسالی‌های که کشور ما و منطقه با ان مواجه است و احتمالا این خشکسالی‌ها رو به رشد هم خواهد و باز از دیگر اقداماتی است که قطعا خیلی می‌تواند کمک بکند به اینکه اقتصاد دریا محور و اقتصاد دریاپایه برای ایران تبدیل به یک اقتصاد ثروت ساز بشود.
۹۰ درصد ظرفیت اقتصادی دریا مغفول مانده است
این مشاور کسب و کار و کار آفرینی توضیح می دهد: ما هنوز نتوانستیم سهم اقتصاد خشکی از اقتصاد کل ایران را به ۶۰ تا ۶۵ درصد برسانیم و ۳۵ تا ۴۰ درصد بقیه ظرفیت‌ها و پتانسیلهای موجود اقتصاد در خشکی بکر مانده که به دلیل نظام برنامه‌ریزی متمرکز هست. این نظام برنامه‌ریزی متمرکز معمولا از آمایش سرزمین از اقتصاد مرزها و اقتصاد مناطق کوهستانی و امثالهم غافل می شود و استان‌ها را به اقتصاد ملی وابسته می‌کند. در حالی که اگر ما در همان اقتصاد خشکی، ایالت‌های اقتصادی و فدرال‌های اقتصادی را به رسمیت بشناسیم و استان‌ها بتوانند در درون اقتصاد خشک خودشان تلاش‌هایی را انجام بدهند خلق ثروت‌های عجیبی را خواهیم داشت. بیش از نود درصد ظرفیت اقتصادی مغفول در دریا داریم و البته باید به سمت اقتصاد فضا پایه هم در آینده‌ای نه چندان دور حرکت کنیم که الان بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته دنیا موضوع حضور در فضا و بهره‌مندی از این فرصت را در دستور کار قرار دادند. لذا در حوزه‌ی توسعه‌ی اقتصادی هم از دریا و هم از زمین و هم از فضا باید برای خلق ثروت برای مردمتلاش و برنامه‌ریزی کرد.
وظایف دستگاه ها در رشد اقتصادی دریاپایه
این استاد دانشگاه می افزاید: متولیان ما در سازمان آموزش‌های فنی حرفهای کشور به صورت خاص برای طراحی بسته‌ی جامع آموزش‌های فنی و حرفهای ویژه‌ی هنرآموزان اقتصاد دریاپایه اقدام کنند. متولیان در حوزه‌ی جهاد دانشگاهی هستند به صورت خاص برای طراحی رشته‌ها و رسته های آموزشی در حوزه‌ی کارآفرینی دریا پایه اقدامات لازم را انجام بدهند. مدارس ما وزارت آموزش و پرورش و وزارت آموزش عالی و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی مکلف هستند که بسته های آموزشی مربوط به رشته‌های تحصیلی دریاپایه و کارآفرینی دریا محور را طراحی بکنند. وزارت تعاون باید به طورخاص برای طراحی و تنظیم بسته‌ی جامع مشاغل دریایی و الگوهای حمایت از اشتغال دریایی و تهیه اطلس کارآفرینی دریایی اقدام بکند.
خانی تاکید می کند: وزارت میراث فرهنگی حتما باید یک برنامه جامع و مانعی برای توسعه اقتصاد گردشگری و توریسم در بستر دریا فراهم کند. وزارت راه و مسکن و شهرسازی باید به صورت ویژه برای توسعه لجستیک و حمل و نقل دریایی با هدف‌گذاری‌های سالانه و هدف‌گذاری‌های مبتنی بر برنامه‌ها توسعه داشته باشد.
وی می افزاید: وزارت امور خارجه باید به صورت ویژه برای استفاده حداکثری کارآفرینان ایرانی پژوهشگران و محققین و صنعتگران ایرانی از دریاهای آزاد به ویژه برنامه‌ریزی‌های لازم ر انجام بدهد. وزارت صنعت معدن و تجارت لازم هست در حوزه‌ی تولید تکنولوژی‌های دریاپایه و واردات تکنولوژی‌های دریاپایه به صورت سریع اقداماتی را در دستور کار قرار بدهد.
نحوه بهره برداری از گنج پنهان و آشکار دریا
خانی می افزاید: صدا و سیما و رسانه‌های دیداری و شنیداری و نوشتاری موظف هستند که حتما در طول شبانه‌روز بخشی از محتوای خود را به کارآفرینی در دریا اختصاص بدهند و مشاغل دریایی و ثروت آفرینی از این مسیر را آموزش بدهند. از همه مهمتر لازم هست که ما موضوع مغفول مانده‌ی غواصی گنج در درون دریا که یک مفهومی ات که در ادبیات ما و در فرهنگ ایرانی ما از قدیم الایام وجود داشته را مجددا بازآفرینی کنیم که چگونه می‌توانیم از گنج پنهان و آشکار دریا مرواریدهای بزرگی را صید کنیم که این مرواریدها و این گنجینه‌ها بتواند اقتصاد ایران را به یک اقتصاد پایا و شکوفا تبدیل بکند. حتما لازم هست موضوع سواحل مکران را به صورت ویژه بعد از ابلاغ این سیاست‌های کلی اقتصاد دریاپایه با شتاب بیشتر دنبال بشود.
ملزومات رشد ۳۰ درصدی تولید ناخالص داخلی
این استاد دانشگاه تاکید کرد: حتما ما باید در هدف‌گذاری سیاست‌ها و برنامه‌های مبتنی بر اقتصاد دریا محور چهار نکته را مورد هدف قرار بدیم نکته‌ی اول ثروت آفرینی برای استان‌های همجوار دریا و تبدیل این استان‌ها به استان‌های ثروتمند ایران دوم بالاترین ضریب اشتغال به ویژه اشتغالهای دریاپایه در این استان‌ها باید هدف قرار بگیرد نکته سوم موضوع متراکم‌سازی ای و افزایش تراکم کیفی مناطق متصل به دریا هست که باید به صورت ویژه به این موضوع پرداخته بشود و نکته‌ی پایانی هم این که ما باید ما باید استان های متصل به دریا را جز استان‌های پیشتاز در حوزه‌ی اقتصاد دریاپایه قرار بدهیم و مفهومش این نیست که سایر استان‌ها از اقتصاد دریایی غافل بشوند بلکه استان های ساحل دریا به نوعی این لوکوموتیو اقتصاد دریاهای را راهبری و هدایت کنند. امیدوار هستیم که با این برنامه‌ها، سهم اقتصاد دریا محور، اقتصاد آبی و کارآفرینی دریا پایه ودریا محور از جی دی پی کشور بعد از یک برنامه توسعه که می‌تواند برنامه‌ی هفتم توسعه باشد به عددی بین ۲۵ تا ۳۰ تولید ناخالص داخلی برسد.
نظر شما